Ceza Hukuku toplum olarak bir arada yaşayan bireylerin güvenliğini, huzurunu ve refahını koruyup gözetmek amacıyla kişilerin birbirlerine karşı yapabileceklerinin sınırını belirlemek, hak ihlallerini önlemek ve olası bir haksız eylemin olması durumunda faili cezalandırmak amacıyla oluşturulmuş bir hukuk alanıdır.

Ceza Hukuku haksız eylemin failini cezalandırarak başka bir bireyin de aynı suçu işlemesinin önüne geçmeyi amaçlar. Bu sayede hem fail suçun cezasını çekmiş, hem mağduriyet yaşayan kimselerin hakları gözetilmiş hem de suç potansiyeli bulunan kişiler için caydırıcılık unsuru oluşturulmuş olur.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, Türk ceza hukuku mevzuatını oluşturmaktadır.

Ceza Hukuku Neleri Kapsar?

Ceza hukuku, Türk Ceza Kanununca belirlenmiş, haksız fiil sayılan ve suç unsuru oluşturan her türlü suçu ve bu suçların yaptırımlarını konu edinmektedir.

Ceza hukukunun kapsadığı konuları şu şekilde sıralamak mümkündür:

  • Kamu düzeni
  • Kamu güvenliği
  • Kanun önünde eşitlik ilkesi
  • Türk vatandaşı olan kişilerin işlediği suçlar
  • Yabancı uyruklu kişilerin işlediği suçlar
  • Ceza sorumluluğunu kaldıran veya azaltan nedenler
  • Suça yardım yataklık konusu
  • Suça azmettirme
  • İşkence suçu ve yaptırımları
  • Çevrenin kasten kirletilmesi suçu ve yaptırımları
  • Yasaklı madde imal edilmesi ve ticaretinin yapılması suçu ve yaptırımları
  • Parada sahtecilik suçu ve yaptırımları
  • Fuhuş yapma ve yaptırma suçu ve yaptırımları
  • İnsan kaçakçılığı suçu ve yaptırımları
  • Şiddet suçu ve yaptırımları
  • Adam yaralama ve kasten öldürme suçu ve yaptırımları
  • Cinsel saldırı suçu ve yaptırımları
  • Hırsızlık, özel mülkiyete girme suçu ve yaptırımları
  • Belgede sahtecilik suçu ve yaptırımları
  • Terör örgütü kurma ve örgüte katılma suçu ve yaptırımları
  • Pedofili suçu ve yaptırımları
  • Mesleği kötüye kullanma suçu ve yaptırımları
  • Nitelikli dolandırıcılık suçu ve yaptırımları
  • Rüşvet teklif etme veya alma suçu ve yaptırımları
  • Güveni kötüye kullanma suçu ve yaptırımları
  • Halkı kin ve nefrete sürükleme suçu ve yaptırımları
  • Cumhurbaşkanına hakaret suçu ve yaptırımları
  • Yalancı şahitlik suçu ve yaptırımları
  • Suçların yaptırımı olan cezaları ağırlaştıran sebepler

Ceza Hukuku alanı kapsamındaki bazı önemli konular ile ilgili kanun maddeleri şu şekildedir:

Kanun Önünde Eşitlik İlkesi

Madde 3- (1) Suç işleyen kişi hakkında işlenen fiilin ağırlığıyla orantılı ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunur. (2) Ceza Kanununun uygulamasında kişiler arasında ırk, dil, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, siyasal veya diğer fikir yahut düşünceleri, felsefi inanç, milli veya sosyal köken, doğum, ekonomik ve diğer toplumsal konumları yönünden ayrım yapılamaz ve hiçbir kimseye ayrıcalık tanınamaz.

Türk Vatandaşı Tarafından İşlenen Suçlar

Madde 11- (1) Bir Türk vatandaşı, 13 üncü maddede yazılı suçlar dışında, Türk kanunlarına göre aşağı sınırı bir yıldan az olmayan hapis cezasını gerektiren bir suçu yabancı ülkede işlediği ve kendisi Türkiye’de bulunduğu takdirde, bu suçtan dolayı yabancı ülkede hüküm verilmemiş olması ve Türkiye’de kovuşturulabilirliğin bulunması koşulu ile Türk kanunlarına göre cezalandırılır.

Yabancı Uyruklu Kişiler Tarafından İşlenen Suçlar

Madde 12- (1) Bir yabancı, 13 üncü maddede yazılı suçlar dışında, Türk kanunlarına göre aşağı sınırı en az bir yıl hapis cezasını gerektiren bir suçu yabancı ülkede Türkiye’nin zararına işlediği ve kendisi Türkiye’de bulunduğu takdirde, Türk kanunlarına göre cezalandırılır. Yargılama yapılması Adalet Bakanının istemine bağlıdır.

Ceza Sorumluluğunu Arttıran Veya Azaltan Nedenler

  • Üstün emrinin yerine getirilmesi sebebiyle suç işlenmesi durumu

Madde 24- (1) Kanunun hükmünü yerine getiren kimseye ceza verilmez. (2) Yetkili bir merciden verilip, yerine getirilmesi görev gereği zorunlu olan bir emri uygulayan sorumlu olmaz. (3) Konusu suç teşkil eden emir hiçbir surette yerine getirilemez. Aksi takdirde yerine getiren ile emri veren sorumlu olur. (4) Emrin, hukuka uygunluğunun denetlenmesinin kanun tarafından engellendiği hallerde, yerine getirilmesinden emri veren sorumlu olur.

  • Öz savunma sebebiyle suç işlenmesi durumu

Madde 25- (1) Gerek kendisine ve gerek başkasına ait bir hakka yönelmiş, gerçekleşen, gerçekleşmesi veya tekrarı muhakkak olan haksız bir saldırıyı o anda hal ve koşullara göre saldırı ile orantılı biçimde defetmek zorunluluğu ile işlenen fiillerden dolayı faile ceza verilmez.

  • Şiddet ve cebir sebebiyle suç işlenmeye mecbur kalınması durumu

Madde 28- (1) Karşı koyamayacağı veya kurtulamayacağı cebir ve şiddet veya muhakkak ve ağır bir korkutma veya tehdit sonucu suç işleyen kimseye ceza verilmez. Bu gibi hallerde cebir ve şiddet, korkutma ve tehdidi kullanan kişi suçun faili sayılır.

  • Haksız Tahrik

Madde 29- (1) Haksız bir fiilin meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç işleyen kimseye, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onsekiz yıldan yirmidört yıla ve müebbet hapis cezası yerine oniki yıldan onsekiz yıla kadar hapis cezası verilir. Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir.

  • Yaş sebebiyle veya engellilik gerekçesiyle ceza ehliyeti olmaması durumu

Madde 31- (1) Fiili işlediği sırada oniki yaşını doldurmamış olan çocukların ceza sorumluluğu yoktur. Bu kişiler hakkında, ceza kovuşturması yapılamaz; ancak, çocuklara özgü güvenlik tedbirleri uygulanabilir.

Madde 32- (1) Akıl hastalığı nedeniyle, işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayamayan veya bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği önemli derecede azalmış olan kişiye ceza verilmez. Ancak, bu kişiler hakkında güvenlik tedbirine hükmolunur.

  • Alkol veya yasaklı madde etkisinde suç işlenmesi durumu

Madde 34- (1) Geçici bir nedenle ya da irade dışı alınan alkol veya uyuşturucu madde etkisiyle, işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayamayan veya bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği önemli derecede azalmış olan kişiye ceza verilmez

Ceza ve ağır ceza davalarının dayanağı olan kanun metinlerini detaylı incelemek için, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5237.pdf bağlantısını ziyaret edebilirsiniz.

Maddi Ceza Hukuku

Maddi ceza hukuku yalın bir anlatımla, işlenen suçun kanunda karşılık gelen cezasına bakılmasıdır. Maddi ceza hukukunda nesnel olarak suça ve suçun karşılığına bakılır. Burada kanunda olduğu gibi suçun ögeleri ve niteliği önemlidir. Bir adam öldürme suçu var ise kanunda da bu suçun karşılığı olan bir ceza yaptırımı vardır. Maddi ceza hukuku bu minvalde suçun maddesel tarafı ile ilgilenir, suçun işlenmesinin ardındaki sebepler manevi ceza hukukunun konusudur.

Manevi Ceza Hukuku

Manevi ceza hukuku suçun ardında yatan sebepler ve öznel olarak suç ile ilgilenir. Burada kanunun ve suçun karşılığı olan cezanın yanı sıra kişinin suçu işleme sebebi, niyeti, gerekçeleri gibi özelliklerin de üzerinde durulur. Kısacası suçun manevi kısmı ile ilgilidir. Hakim suçun cezasına indirim yapabilir veya ağırlaştırabilir.

Ceza Hukuku Alanında Neler Yapılır?

Ceza Hukuku alanında amaç suçun failini cezalandırmak ve fail olduğu şüphesi bulunan masum kişileri aklamaktır. Ceza hukuku avukatları da bu doğrultuda adaletin yerini bulması amacıyla kişilerin savunmasını gerçekleştirir.

Ceza hukuku alanında suç ve deliller detaylı olarak incelenir. Suçun işlendiği yer, suçun işlenmesine sebep olan unsurlar, failin savunması, mahkemeye sunulan delillerin yeterliliği gibi pek çok faktör ceza davaları için önemlidir.

Ceza Hukukunda Yetkili Olan Mahkemeler Hangileridir?

Ceza Hukuku alanında yetkili mahkemeler Ceza Mahkemeleri ve Ağır Ceza Mahkemeleridir.